افزایش سرمایه
یکی از اصطلاحات رایج که در بازار سرمایه با آن سروکار داریم، مفهوم افزایش سرمایه شرکتهای سهامی و نحوه محاسبه مقدار سهام هر سرمایه گذار پس از این افزایش سرمایه است. در سامانه کدال و اطلاعیه ناظر بازار بسیار دیده ایم که نماد شرکتی برای افزایش سرمایه متوقف و سپس بازگشایی شده است. در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا به طور کامل افزایش سرمایه و نحوه محاسبه آن را بررسی کنیم افزایش سرمایه در شرکتهای سهامی عبارت است از“افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت“. به عبارت افزایش سرمایه یعنی افزایش تعداد سهام منتشره توسط شرکتهای سهامی
افزایش سرمایه شرکتها به یکی از دو دلیل زیر است . تامین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیت های شرکت و اصلاح ساختار سرمایه شرکت است.
مراحل تصمیم گیری برای افزایش سرمایه
مرحله اول: پیشنهاد از طرف اعضای هیاتمدیره
هیاتمدیره شرکت، به مجمع عمومی فوقالعاده پیشنهاد میدهد که سرمایه شرکت افزایش پیدا کند.
در این مرحله هنوز افزایش سرمایه قطعی نیست و باید سازمان بورس و سهامداران آن را بپذیرند.
مرحله دوم: نظر حسابرس و بازرس قانونی
بعد از درج آگهی پیشنهاد هیاتمدیره، نوبت به بازرس و حسابرس قانونی میرسد که نظرشان را در مورد طرح توجیهی ارائهشده بیان کنند.
نتیجه این بررسی آنها نیز در سامانه کدال افشا خواهد شد.
مرحله سوم: صدور مجوز
سازمان بورس با رؤیت مدارک و مستندات، مجوز لازم را صادر میکند. این آگهی با عنوان «اطلاعیه صدور مجوز افزایش سرمایه» بر روی سامانه کدال قرار میگیرد.
مرحله چهارم: مجمع عمومی فوقالعاده
حالا همهچیز آماده است. در این مرحله یک آگهی در سامانه کدال با عنوان «آگهی دعوت به مجمع عمومی فوقالعاده» درج میشود.
معامله نماد بهطور موقت و برای برگزاری مجمع عمومی متوقف خواهد شد. سهامداران که طرح توجیهی را مطالعه کردهاند، در مجمع فوقالعاده حاضر میشوند. آنها به انجام یا عدم انجام افزایش سرمایه رای میدهند.
در صورت تصویب، «آگهی ثبت افزایش سرمایه» بر روی سامانه کدال مینشیند و نماد (با قیمت جدید) بازگشایی میشود.
قیمت سهم، قبل و بعد از افزایش سرمایه تغییر میکند که در مورد آن توضیح خواهیم داد.
انواع افزایش سرمایه
از محل سودهای انباشته
طبق قانون تجارت شرکتها موظف هستند سالیانه درصدی از سود خود را نزد خود نگهداری کنند. این سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته درصورت های مالی شرکت ثبت می شود.در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی دارد تصمیم میگیرد که افزایش سرمایه خود را از این روش انجام بدهد وبا این کار منابع جدید مورد نیاز را تامین کند.عملا جریان نقدینگی جدیدی به شرکت ورود پیدا نمیکند.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته
دقت کنید که در این روش، قبل و بعد از روز مجمع دارایی شما تغییر نمیکند. چرا که پیش از این هم مالک بخشی از سود انباشته بودهاید. قیمت باید به شکلی تغییر کند که (تعداد سهم ضربدر قیمت قبلی)برابر می شود با تعداد جدید سهم ضرب در قیمت جدید
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها
فرض کنیددر زمانی که دلار کمتر از ۴ هزار تومان بود، یک ساختمان میخرید. در این وضعیت شما a تومان سرمایهگذاری کردهاید. حالا به زمانی میرسیم که هر دلار نزدیک به ۱۴ هزار تومان ارزش دارد.
در وضعیت جدید، قیمتها تغییر کردهاند و حالا قیمت زمین، ماشینآلات و دیگر داراییهای مشهود و نامشهود شما تغییر کرده است. در این زمان میتوانید سرمایه خود را با قیمتهای جدید تعدیل کنید.
توجه کنید که در این حالت شما عایدی (Yield) نداشتهاید. اصلا شاید هنوز تولید را شروع نکرده باشید. برای همین میگوییم که یک درآمد غیرعملیاتی حاصل شده است. یعنی درآمدی که از عملیات تولید به دست نمیآید. این درآمد با عنوان «مازاد تجدید ارزیابی» در صورتهای مالی منعکس میشود.
دراین روش نیز پولی به شرکت وارد نمی شود و فقط یک عملیات حسابداری در صورتهای مالی شرکت رخ می دهد. در این روش نیز به همان مقدار که تعداد سهام شما افزایش پیدا می کند قیمت آن کاهش پیدا می کند، در نتیجه تغییری در دارایی شما رخ نمی دهد.
در ایران به دلیل وجود نرخ تورم بالا، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی باعث افزایش میزان سرمایه شرکت میشود. اگر قیمتها را تورمزدایی کنیم، متوجه میشویم که تجدید ارزیابی داراییهای مشهود به دلیل وجود استهلاک، در عمل میتواند منجر به کاهش سرمایه شرکت شود. (تجهیزات شرکت دیگر نو نیستند.)
اما داراییهای نامشهود مثل ارزش برند میتوانند حتی با تورم زدایی هم رشد بیش تری داشته باشد.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی
قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی به صورتی است که اگر سرمایه شرکت پیش ازتجدید ارزیابی nریال بود .حالا شرکت p درصد افزایش سرمایه داده است.تعداد سهم های که شما داشتید هم p درصد زیاد خواهد شد.بنابراین منطقی است قیمت بر p+1 تقسیم شود.
به عنوان مثال چنانچه قیمت سهم پیش از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال باشد، بعد از ۵۰ درصد افزایش از محل تجدید ارزیابی، قیمت بر ۱٫۵تقسیم شده و به عدد ۱۸۵۴ ریال می رسد و این قیمت روز بازگشایی سهم خواهد بود و میتوانید با ضرب عدد حاصل شده در تعداد سهامی که داشتید، ارزش دارایی خود در آن سهام را پس از افزایش سرمایه از این روش حساب کنید.
فرمول قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی ها از رابطه زیر محاسبه می شود
P = S / (1 + A)
A : درصد افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی
S : قیمت سهام قبل از افزایش سرمایه
P : قیمت سهام پس از افزایش سرمایه
مثال؛ قیمت سهام شرکتی 6000 ریال است. این شرکت 200 درصد افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی ها می دهد. قیمت جدید سهم بعد از افزایش سرمایه چقدر خواهد بود؟
P = 6000 / (200/100 + 1) = 2000
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده
در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی ندارد ویا می خواهد که منابع مالی جدید به شرکت وارد کند از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه می کند . به دلیل اینکه افزایش سرمایه ازاین روش نیازمند تأمین منابع جدید ازسوی سهامداران فعلی شرکت است.واوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیارسهامداران فعلی قرار می گیرد .سهامدار در مدت زمان مجاز برای معاملات این اوراق که معمولا 2ماه است می تواند یکی از دو اقدام زیر را انجام دهد.
اول ) پرداخت پول:
در این روش سهامداران به ازای هر سهم باید مبلغی را به شرکت پرداخت نمایند. این مبلغ ممکن است به اندازه ارزش اسمی هر سهم که در ایران برابر است با ۱۰۰۰ ریال است باشد و یا بیشتر از این مبلغ بوده و تا قیمت روز هر سهم تعیین شود. همانطور که بیان شد معمولادر ایران از سهامداران میخواهند که به ازای هر سهم ۱۰۰تومان ارزش اسمی به حساب شرکت واریز کنند اما اگر این عدد بیشتر از این مبلغ باشد تحت عنوان صرف سهام در قسمت حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه شرکت نشان داده میشود که بر طبق قانون تجارت حساب صرف سهام نمیتواند به عنوان سود بین سهامداران شرکت توزیع شود. به عنوان مثال چنانچه از سهامداران خواسته شود که بجای ارزش اسمی هر سهم، مبلغ ۱۲۰ تومان برای هر سهم واریز کنند، ۲۰ تومانی که مازاد بر ارزش اسمی از سهامدار دریافت میشود، به عنوان صرف سهام در نظر گرفته خواهد شد.
دوم ) فروش حق تقدم:
به جز پرداخت مبلغ اسمی هر سهم، سهامدار قبلی میتواند نسبت به فروش این اوراق در مدت زمانی که برای آن تعیین میشود اقدام نماید. اگر سهامداران به هر علتی تمایل نداشته باشند که از حق تقدمهای خود استفاده کنند میتوانند این اوراق را به سرمایه گذاران دیگر بفروشند که این نقل و انتقال از طریق شرکتهای کارگزاری بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران امکان پذیر است. خریدار اوراق حق تقدم، باید علاوه بر پرداخت مبلغی که بابت حق تقدم به فروشنده میپردازند مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را نیز به حساب شرکت واریز نماید. باید توجه داشت که معمولا مهلت استفاده از گواهی های حق تقدم در خرید سهام جدید، در یک بازه زمانی ۶۰ روزه خواهد بود
چنانچه سهامداران در مهلت مقرر اقدام به پذیره نویسی نکنند (یعنی مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را واریز نکنند) و یا از فروش گواهی حق تقدم خود صرف نظر کنند، شرکت پس از اتمام دوره پذیره نویسی، گواهی های باقیمانده را به عنوان حق تقدم استفاده نشده از طریق بورس اوراق بهادار در معرض فروش عمومی( پذیره نویسی عام) قرار میدهد و پس از فروش، مبلغ حاصل از فروش را به حساب سهامداران قبلی واریز میکند. به این صورت افراد جدید میتوانند حق تقدم استفاده نشده را خریداری کرده و از این طریق جایگزین سهامداران قبلی شوند
. فرمول محاسبه در این روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده به شرح زیر است:
روش صرف سهام:
افزایش سرمایه به روش صرف سهام
یکی از با اهمیتترین نوع تامین مالی در بازارهای توسعه یافته جهانی است؛ اما به دلیل عدم شناخت، توجیه نبودن مدیران و نگرانی بابت فروش نرفتن سهام، این روش در ایران مجهور باقی مانده است.
زمانی که گزارش توجیهی حسابرس، مجوز سازمان بورس و رای مجمع فوقالعاده، افزایش سرمایه از محل صرف سهام را تایید کنند، سهام جدیدی علاوه بر مبلغ ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم عرضه و به فروش میرسد. با توجه به این موضوع میتوان افزایش سرمایه از محل صرف سهام را این چنین بیان کرد: «تفاوت قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم». در این روش شرکت سهام را از طریق پذیره نویسی و با قیمتی بالاتر از قیمت اسمی به فروش میرساند. سپس مبلغی که از تفاوتِ قیمت فروش و قیمت اسمی به دست آمده است را به حساب اندوخته خود انتقال میدهد. البته شرکت میتواند به جای انتقال تفاوت قیمت به حساب اندوخته، سهام جدید به سهامداران قدیمی ارائه کند.
کاربرد صرف سهام برای شرکت:
1-شرکت می تواند صرف سهام را به اندوخته شرکت منتقل می کند.
2-شرکت می تواند صرف سهام را بین سهامداران قبلی تقسیم می کند.
3-شرکت می تواند صرف سهام را به صورت سهام جدید به سهامداران قبلی بدهد.
4-شرکت ها فروش سهام با صرف را با حفظ حق تقدم و یا سلب حق تقدم انجام می دهند.
مزایاى افزایش سرمایه به روش صرف سهام
با توجه به اینکه این شیوه افزایش سرمایه منابع قابلتوجهی را در اختیار شرکت قرار میدهد، موجب رشد سودآوری و افزایش EPS شرکت میشود که این امر سبب غنی شدن قیمت سهم و افزایش آن و کاهش ریسک سهم در بازار میگردد.
مهمترین مزیت این بحث در افزایش سرمایه، بکارگیری آن در ساختار مالی شرکت است. شرکتهایی که نیاز به اصلاح ساختار سرمایه دارند و از طرف دیگر نیازمند منابع سنگین مالی برای دستیابی به طرحهای توسعهای خود هستند، این نوع افزایش سرمایه برایشان بسیار کارآمد است.
افزایش سرمایه با صرف، یک منبع مالی باثبات و بدون سررسید معلوم، تلقی میشود که شرکت دغدغه بازپرداخت آن را ندارد. درنتیجه ریسک عدم توان پرداخت بدهی را کاهش داده و سبب افزایش اعتبار شرکت در بازار میشود.
در نهایت پس از گذشت دورهاى شرکت مى تواند با تصویب مجمع اندوخته، صرف سهام را به حساب سرمایه منتقل کند و به ازاى آن سهام جدید میان سهامداران توزیع کند.
معایب افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام
1-چنانچه سهامدار اصلى برنامهاى براى مشارکت در افزایش سرمایه نداشته باشد و با منافع آن در تعارض باشد به طورى که کنترل شرکت را از دست بدهد، افزایش سرمایه محقق نمىشود-
2- در صورت توزیع نقدى فورى صرف سهام یا انتشار سهام جدید میان سهامداران قبلى، این روش افزایش سرمایه مشابه افزایش سرمایه به قیمت اسمى مى شود و با توجه به کاهش قیمت سهم پس از مجمع به میزان ارزش حق تقدم کلیه مزیتهاى مرتبت بر آن خنثى مىگردد.
3-با توجه به لزوم تعهد اشخاص حقیقى یا حقوقى براى خرید سهام پذیره نویسى نشده، ممکن است در مواردى هیچ شخصى حاضر به این کار نباشد.
چگونه از افزایش سرمایه شرکت ها مطلع شویم و مراحل کار آن به چه صورتی خواهد بود؟
در حال حاضر کلیه اطلاعات شرکتهای بورسی و فرابورسی در سامانه کدال قابل رؤیت است و میتوان علاوه بر گزارشهای مالی و سایر اطلاعات به اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه شرکتها نیز دسترسی پیدا کرد. طبق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران ”سازمان بورس و اوراق بهادار“ در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به منظور نظارت بر حسن اجرای قانون، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و نیز نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکتهای ثبت شده نزد ”سازمان“ بر عهده هیات مدیره این سازمان است. در همین خصوص سامانۀ یکپارچۀ گردآوری، نظارت و انتشار الکترونیکی اطلاعات به نشانی www.CODAL.irبه منظور مکانیزه کردن جمع آوری، بررسی و انتشار اطلاعات مالی شرکتهای ثبت شده نزد سازمان و سایر اشخاصی که طبق قانون بازار اوراق بهادار ملزم به گزارش اطلاعات خود هستند، طراحی شده است.
